Bianca Kamerbeek: 'Samen met jongerenwerkers leren we leerlingen hun conflicten zelf op te lossen'

‘Het Trajectum College is een echte wijkschool,’ vertelt Kamerbeek. ‘Overvecht staat op één in de top drie van meest zorgelijke wijken. Denk aan armoede, criminaliteit. Veel kinderen komen uit zorgzame, betrokken gezinnen, maar in sommige gezinnen komen problemen voor. Kinderen kunnen zich onveilig voelen en op straat gaan hangen, soms komen ze in het criminele circuit terecht.’

Vreedzaam

Trajectum College is een zogenoemde Vreedzame School. Kamerbeek: ‘We werken volgens een methode die leerlingen leert op democratische wijze besluiten te nemen. Leerlingen gaan zich verantwoordelijk voelen voor de klas en de school, maar ook voor de wijk. Ze lossen conflicten samen op en geven elkaar constructieve feedback. Ook werken ze aan het welbevinden van zichzelf en anderen, en leren ze open te staan voor verschillen tussen mensen.’

De samenwerking met Jongerenwerk werd door JoU geïnitieerd. ‘De directrice van JoU benaderde scholen. Gezien de achtergrond van onze kinderen stonden we hier meteen voor open.’ De jongerenwerkers zijn een aantal uur per dag op school aanwezig en gaan daarna met de leerlingen mee terug de wijk in. ‘Ze gaan met de leerlingen in gesprek of organiseren activiteiten in de pauze zodat de leerlingen hun energie kwijt kunnen. Zo spelen ze regelmatig panna op het schoolplein, of lakken ze nagels met de meiden. Tijdens deze activiteiten krijgen ze veel te horen over wat er speelt onder de leerlingen.’

We werken volgens een methode die leerlingen leert op democratische wijze besluiten te nemen. Leerlingen gaan zich verantwoordelijk voelen voor de klas en de school, maar ook voor de wijk. Ze lossen conflicten samen op en geven elkaar constructieve feedback. Ook werken ze aan het welbevinden van zichzelf en anderen, en leren ze open te staan voor verschillen tussen mensen.

Herstelrecht

Deze informatie geven de jongerenwerkers terug aan de school. ‘Bijvoorbeeld als ze horen dat er gepest wordt in een klas. Maar ook zoiets simpels als dat er te weinig schoolfeesten zijn.’ De mentoren kunnen dit vervolgens oppakken.’ De jongerenwerkers zijn ook aanwezig bij gesprekken met ouders. ‘Als de jongerenwerkers het idee hebben dat er een wij-zij denken ontstaat, zoals Turken die tegenover Marokkanen of Nederlanders komen te staan, of Marokkanen tegenover vluchtelingen, dan gaan we daar met hulp van de jongerenwerkers het gesprek over aan.’ Het voordeel van jongerenwerkers op school is dat de lijntjes heel kort zijn, vertelt Kamerbeek. ‘De leerlingen voelen zich nog meer gezien, en voor de ouders is het een vergroting van de veiligheid: ze kennen de jongerenwerkers uit de buurt.’

Als er een incident is geweest op school, verlopen de gesprekken volgens het principe van het ‘herstelrecht’. Kamerbeek noemt het brandalarm als voorbeeld. ‘Leerlingen vonden het vroeger leuk om dit stiekem aan te zetten. Wij zeggen dan: “Dit heeft gevolgen, ook naar andere kinderen toe. Die denken nu dat dit normaal is.” De jongere in kwestie moet vervolgens een presentatie houden in verschillende klassen over wat hij anders had kunnen doen. Op deze manier kunnen de leerlingen zelf hun fouten herstellen. De jongerenwerkers helpen ons hiermee.’

Preventie van radicalisering

Sinds de jongerenwerkers aan de slag zijn gegaan is de school aantoonbaar rustiger, vertelt Kamerbeek. ‘Het is wel zoeken naar de implementatie van de hulpverleners in de school. De mentoren weten bijvoorbeeld nog niet altijd hoe ze er gebruik van kunnen maken.’ Maar het aantal incidenten is afgenomen. ‘Het kan gebeuren dat een leerling chagrijnig op school komt en tegen een andere leerling zegt: “Je moeder.” De ander wordt boos en vliegt zijn klasgenoot aan. Vroeger gingen ruzies die al in de wijk waren begonnen, op school verder. Een enkele keer nam een leerling een voorwerp mee dat onder de wapenwet valt. We hebben een veiligheidsprotocol - als we zoiets zien, bellen we meteen de wijkagent. Deze kan aan de leerling uitleggen waarom het gevaarlijk is om zo’n voorwerp mee te nemen. Er vinden nu veel minder van dit soort incidenten plaats.’

Luisteren en doorvragen

Kamerbeek heeft op de school nooit meegemaakt dat een leerling radicaliseerde. ‘Door de manier waarop wij werken, hebben we zelf heel weinig signalen vanuit leerlingen waarover wij ons zorgen maken. Deze signalen zouden kunnen zijn: veel in de wij-zij vorm spreken, plus extreme uitingen doen met betrekking tot het geloof. En dat niet één keer, maar langere tijd. Van de wijkagent kregen we in het verleden wel eens het sein: ‘Wij vermoeden dat er iets speelt, willen jullie dit kind in de gaten houden?” Op zo’n moment worden de jongerenwerkers erbij betrokken, de school onderneemt verder geen actie op deze meldingen.

Kamerbeek heeft wel advies voor leraren, jongerenwerkers en andere betrokkenen over wat te doen als ze signalen zien die hen ongerust maken. ‘Neem een luisterende houding aan, luister echt naar de kinderen, blijf doorvragen. Vel geen oordelen en doe geen aannames. Dit geldt voor iedereen: de conciërge, docenten, ouders. Het kind voelt zich dan serieus genomen en durft te vertellen wat er speelt in zijn leventje. Op die manier krijg je een heel ander gesprek. En ouders merken ook dat er naar hun kind wordt geluisterd.’

‘Neem een luisterende houding aan, luister echt naar de kinderen, blijf doorvragen. Vel geen oordelen en doe geen aannames.’

Kijk voor meer informatie over Jongerenwerk Utrecht op www.jou-utrecht.nl.