Eelco Eerenberg: 'Ik blijf investeren in preventie. Dat is echt een keuze'

Waarom zijn polarisatie en radicalisering thema's voor een wethouder jeugd?

'Bij radicalisering is het zelden zo dat er bij iemand een knop omgaat en hij van de ene op de andere dag geradicaliseerd is. Dus als een geradicaliseerde jongere een veiligheidsvraagstuk is, ben je heel laat. Ik geloof dat je effectiever bent aan het begin, als iemand de eerste tekenen vertoont. Of nog beter, als je dat kunt voorkomen. Dan heeft natuurlijk de wethouder jeugd een rol, als het gaat over de jeugdhulp en het jongerenwerk. Maar wat mij betreft zeker ook als het gaat over het onderwijs. Als je kinderen weerbaar weet te maken, scheelt dat de helft. Daarbij zijn alle gemeenten bezig met de toekomst van de volgende generatie. En het pad van radicalisering is, zacht uitgedrukt, natuurlijk niet bevorderlijk voor een goede toekomst.'

Hoe ziet die rol eruit als je zelf niet direct met jongeren werkt?

'Als wethouder maak je het beleid waarop de professionals handelen. Een concreet voorbeeld is de decentralisatie van de jeugdhulp. Bij veel gemeenten levert dat financiële vraagstukken op. Een wethouder jeugd kan heel concreet zeggen: ook al heb ik financiële uitdagingen, ik blijf investeren in preventie. Dat is echt een keuze. Een ander voorbeeld is dat ik als wethouder op veel plekken kom en met veel mensen spreek. Ik kan dus mensen enthousiasmeren en het onderwerp agenderen. Radicalisering is een moeilijk onderwerp, waarbij een professional zich veilig moet voelen. Ik voel me er verantwoordelijk voor dat ik uitstraal dat het een onderwerp is waarover je als professional mag spreken, en waar dilemma's zijn.'

Kun je een voorbeeld geven van investeren in preventie?

'Er zou een asielzoekerscentrum komen in Enschede, en dat gaf veel spanningen in de samenleving. Kinderen hoorden dat thuis van hun ouders, en namen dat mee naar school. Wij vonden dat we daar iets tegenover moesten stellen. Samen met het onderwijs hebben we heel feitelijk lesmateriaal gemaakt. Waar komen vluchtelingen vandaan, wat hebben ze meegemaakt? Niet betuttelend of belerend, maar om het gesprek op gang te krijgen. Dat was een concrete investering. Ook om de leerkrachten handelingsbekwamer te maken. Het is immers gewoon een moeilijk onderwerp. Ik kan niet bewijzen hoeveel kinderen hierdoor minder geradicaliseerd zijn over tien jaar. Maar in gesprek gaan, dat helpt altijd. En soms moeten wij dat faciliteren.'

Waarom is dat juist een taak van de gemeente?

'Het gaat erom: wie zet de eerste stap? Iedereen erkende dat we hier iets mee moesten, maar wie zet nu die eerste stap? Dat vind ik een van de mooie rollen die een gemeente op zich kan nemen. Tegelijkertijd was dit ook ingewikkeld. We moesten erg oppassen dat we niet een eigen normatieve mening over vluchtelingen presenteerden als de waarheid. We leven ook in een land waar iedereen een eigen mening mag hebben, daar sta ik erg voor. Dus het was lastig om daarin de juiste balans te vinden.'

Merken jullie ook in Enschede dat professionals soms worstelen met deze thema's?

'In 2017 was hier een congres over het voorkomen van polarisatie en radicalisering, georganiseerd vanuit het Ministerie van VWS. Daar werd het onderwerp echt bespreekbaar gemaakt. Toen zag ik dat professionals het inderdaad lastig vinden. Is dit gedrag van deze jongere nog onder de grens, of eroverheen? En hoe gevaarlijk is dat? Dat soort geluiden kwam in dat congres mooi naar boven. Dat is goed, en vervolgens moeten we ervoor zorgen dat die worsteling leidt tot een gesprek. Niet dat professionals zelf daarmee blijven rondlopen.'

Wat betekent dat voor jou, als verantwoordelijk wethouder?

'Ik heb gekeken of wij ons jongerenwerk wel expliciet de opdracht hebben gegeven om te werken aan het voorkomen van polarisatie en radicalisering. Professionals pakken die rol, dat vind ik hun kracht. Maar als gemeente kunnen wij helpen door daar explicieter in te zijn. Daarnaast maken we nu beter gebruik van de overlegtafels. Als gemeente hebben we veel overleg, dat vind ik de kracht van de decentralisatie. Met scholen, jeugdhulpverleners, jeugdpreventiemedewerkers, maar ook met wijkagenten. Zij zitten allemaal bij elkaar. Diezelfde overleggen gebruiken we nu ook om vraagstukken rond polarisatie en radicalisering te bespreken.'

Wat zie je als jullie belangrijkste opdracht?

'De volgende generatie Enschedeërs moet het significant beter hebben dan de huidige generatie. Dat gaat over hoe kinderen het op school doen, hoe het thuis gaat, hoe de zorg en ondersteuning is georganiseerd. Maar dus ook over het voorkomen van polarisatie en radicalisering. Ik zeg weleens tegen kinderen: als je het later goed wilt doen, dan kan dat alleen maar in een samenleving. Je kunt jezelf er niet buiten plaatsen en het dan ook goed doen. Je moet in die samenleving staan.'

Wat wil je meegeven aan je collega-wethouders?

'Ik zou iedereen aanraden om te beginnen met zo'n conferentie. Dat geeft ruimte aan professionals én bestuurders om het erover te hebben. Daarmee zet je iets in beweging, en dan komen er vanzelf vervolgafspraken. Ten tweede: hoe moeilijk het ook is met de decentralisatie van de jeugdhulp, je vindt de oplossing niet in het schrappen van preventie. Dan span je echt het paard achter de wagen. Want het zijn die jongerenwerkers die op straat fietsen, 's avonds dat groepje jongeren aanspreken en denken: hier is iets aan de hand. Het is die intern begeleider op school die erachter komt. Of die leerkracht die een signaal oppikt en dat ergens kwijt kan. Dat systeem is essentieel en moeten we behouden. Ik weet hoe moeilijk het is, maar zonder redden we het niet.'

Eelco Eerenberg is sinds 2014 wethouder en locoburgemeester in de gemeente Enschede. Hij heeft onder andere jeugd, jeugdzorg en onderwijs in zijn portefeuille.