Hoe ga je om met leerlingen die vanwege culturele en/of religieuze opvattingen niet mee willen doen aan de les?
Het is lastig als een leerling zich beroept op een morele waarheid of levensbeschouwelijke overtuiging, helemaal als je er onbekend mee bent. Je hebt moeite gestoken in een goede les en de leerling verwerpt de (in jouw ogen juiste) informatie. Dit kan van alles oproepen – schrik, verbazing, verontwaardiging, irritatie. Afhankelijk van de situatie zijn er verschillenden dingen die je kunt doen. Hieronder een aantal scenario’s met handelingsmogelijkheden.
Een jongere loopt weg uit de les en geeft aan niet meer te willen deelnemen, omdat dat volgens zijn geloof of overtuiging niet mag.
Probeer na de les open het gesprek aan te gaan om te achterhalen wat de leerling beweegt. Zo houd je contact en vergroot je de kans om tot een oplossing te komen. Neem gelijkwaardigheid hierbij als uitgangspunt in het gesprek.
Enkele tips daarbij:
• Nodig de leerling uit om meer te vertellen over hoe hij of zij tot deze opvattingen is gekomen. Zo krijg je meer zicht op de behoeften van de leerling en de leefwereld waarin hij of zij zich bevindt.
• Keur denkbeelden van de leerling niet af en probeer hem of haar niet te overtuigen van zijn of haar ongelijk. Daarmee creëer je een tegenstelling die niet bevorderlijk is voor de relatie. Tegelijkertijd voorkom je dat je in een inhoudelijke discussie belandt, terwijl je mogelijk minder weet van de culturele en religieuze achtergronden dan de leerling zelf.
• Een les uit de sociale psychologie: feiten zijn een slecht wapen als het gaat om emotioneel geladen standpunten die persoonlijk gevormd zijn vanuit religie en cultuur. Ieder mens heeft de neiging om feiten die zijn mening ondersteunen te accepteren, en feiten die haaks staan op zijn mening te verwerpen.
• Breng balans in het gesprek door ook je eigen perspectief in te brengen. Dit landt beter als je verbinding voelt.
• Kom je er niet uit? Ga dan in gesprek met een leidinggevende, en betrek ook de ouders erbij, als de jongere daar open voor staat.
Er is weerstand in de groep
Wat doe je als een groep jongeren zich tegen de vakinhoud keert terwijl je les bezig is? Hoe ga je om met de spanning die ontstaat? Je kunt stoïcijns doorgaan met de les en alles afkappen. Maar het is beter om ruimte te geven aan het gesprek. Ga naar een houding van 'samen onderzoeken'. Je blijft in gesprek door niet te stellig tegen te spreken, maar door een uitwisseling van gedachten te faciliteren. Zo word je partner in het onderzoek, en minder de 'vijand'. Houd voor ogen dat dit geen mislukte les is: je leert leerlingen kritisch te denken, te analyseren en respectvol in gesprek te gaan.
Escalatie
Weigert een leerling nog langer de les bij te wonen? Dan sta je voor een dilemma: het respecteren van de vrijheid van geloof enerzijds, en de verplichting om aan de kerndoelen/eindtermen te werken anderzijds. Je kunt je leidinggevende betrekken en nagaan of dit eerder is voorgekomen en hoe collega’s daarop gereageerd hebben. Is er iets in het beleid vastgelegd? Dan hoef je als docent het wiel niet opnieuw uit te vinden en kun je volgens protocol handelen. Je kunt ook extern advies inwinnen. Dit kan bij Stichting School & Veiligheid. Afhankelijk van de mate van weigering kun je ook spreken met een leerplichtambtenaar en/of de Inspectie van het Onderwijs.
Meer weten?
Kijk voor meer informatie en tips op de website van Stichting School & Veiligheid. De helpdesk is elke dag telefonisch bereikbaar voor advies.
Meer informatie:
• Digitale module 'Omgaan met extreem gedrag' – Stichting School & Veiligheid
• Training Van Zij naar Wij – omgaan met spanning in de school en in de klas – Stichting School & Veiligheid
• Spel Gedragen Gedrag – Stichting School & Veiligheid
• Gesprekstool ‘Struisvogel Sessie’ om morele dilemma’s bespreekbaar te maken – School & Veiligheid en Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS).
• Hoe kan ik maatschappelijk gevoelige thema's goed bespreken met jongeren?