Rapport: Werken aan weerbaarheid tegen desinformatie en eenzijdige meningsvorming
Het Verwey-Jonker Instituut en RadarAdvies voerde in opdracht van de directie Samenleving en Integratie van het ministerie van SZW en de NCTV een evaluatieonderzoek uit naar het lesprogramma Under Pressure van Diversion.
Over Under Pressure
Under Pressure is een lesprogramma voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en in de onderbouw van het mbo. De lessen hebben als doel de weerbaarheid tegen desinformatie en het democratisch burgerschap bij jongeren te vergroten. Met als resultaat dat de voedingsbodem voor polarisatie en radicalisering vermindert. ‘Peer educators’ die zelf ervaring hebben met fake news en desinformatie geven de lessen. Onderdeel van de interventie is het spelen van een game waarbij leerlingen leren desinformatie en nepnieuws te herkennen door deze zelf te produceren.
Resultaten
De belangrijkste opbrengsten van de lessen Under Pressure liggen op kennis- en bewustzijnsniveau. Leerlingen hebben meer kennis over:
• nepnieuws, desinformatie en sociale media algoritmes;
• de verschillen tussen desinformatie en nepnieuws;
• en de herkenbare karakteristieken van desinformatie en nepnieuws.
Ook zijn jongeren zich bewuster van mogelijkheden om nepnieuws, desinformatie en sociale media algoritmes te herkennen en te valideren op betrouwbaarheid. Zoals het herkennen van aspecten die duiden op misleiding en het raadplegen van meerdere bronnen. Wel komt uit de evaluatie de nuance naar voren dat voor het herkennen van de meer complexe vormen van nepnieuws en desinformatie en voor gedragsverandering meer tijd en oefening is vereist.
Onderzoeksmethode
Het evaluatieonderzoek naar Under Pressure is uitgevoerd onder 532 leerlingen op acht scholen (havo, vwo en mbo) in de gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Eindhoven, Haarlemmermeer, Amersfoort en Arnhem. Er zijn diepte-interviews gehouden met peer educators, leerlingen en docenten. Ook hebben de onderzoekers observaties verricht tijdens lessen.
Waarom deze landelijk gecoördineerde effectevaluatie?
Met landelijk gecoördineerde effectevaluaties wil het Rijk de context-afhankelijke werkzame elementen en geleerde lessen van preventieve interventies zichtbaar te maken. Zo kunnen deze inzichten worden benut bij het (door)ontwikkelen van de interventies. Daarnaast beoogt het Rijk gemeenten te inspireren, motiveren en te stimuleren om (meer en beter) te evalueren.