Weerbaar tegen discriminatie. Werkzame elementen van weerbaarheidstrainingen tegen discriminatie voor jongeren met een migratieachtergrond (2018)
In Nederland ervaart bijna de helft van de jongeren met een migratieachtergrond discriminatie op basis van hun cultuur of etniciteit. Het ervaren van discriminatie kan negatieve gevolgen hebben voor de geestelijke gezondheid, de fysieke gezondheid en de identiteitsontwikkeling van deze jongeren. Zo hebben zij vaker last van een depressie of angststoornis dan jongeren die geen discriminatie ervaren. Door jongeren weerbaarder te maken tegen discriminatie en door hun eigen identiteit te versterken kunnen de gevolgen van discriminatie verminderd of voorkomen worden.
Het Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) heeft inzichtelijk gemaakt welke factoren bijdragen aan het weerbaarder maken van jongeren. Het doel van de publicatie is professionals beter zicht te geven op “wat werkt” in het weerbaar maken van jongeren met een migratieachtergrond. De publicatie laat zien dat zowel bronnen in de jongeren zelf (assets) als de steun vanuit de sociale omgeving (resources) van invloed zijn op de weerbaarheid. De belangrijkste assets zijn: zelfvertrouwen, reflecteren op het eigen handelen, een positieve identiteit, sociale vaardigheden, zelfregie en kennis over discriminatie. Resources hebben betrekking op de steun die jongeren onder andere ontvangen van: ouders, vrienden of andere belangrijke personen.
Om de assets van jongeren te versterken werken weerbaarheidstrainingen vaak aan het empoweren van de doelgroep. Dit wordt gedaan door de eigen kracht van jongeren te vergroten en door te focussen op hun talenten en mogelijkheden. Het benadrukken van wat al goed gaat of wat een jongere al kan draagt bij aan een positief zelfbeeld en meer zelfvertrouwen. Daarbij is het belangrijk dat de jongeren hun discriminatie ervaringen samen delen om zo met elkaar en van elkaar te kunnen leren. Het uitwisselen van ervaringsverhalen biedt de jongeren erkenning, herkenning en steun.
Wat betreft de resources blijkt dat jongeren die veilig gehecht zijn en ondersteuning van de familie en de sociale omgeving krijgen weerbaarder zijn tegen discriminatie. Betrokkenheid van ouders bij de school van de jongeren en het bieden van een veilige omgeving zijn belangrijk. Ondersteuning vanuit de sociale omgeving kan ook bestaan uit relaties met vrienden, leerkrachten en jongerenwerkers.
Verder blijkt dat interventies die gebruik maken van verschillende leermethoden vaak effectiever zijn dan interventies die dit niet doen. Het uitwisselen van discriminatie ervaringen, het bespreken van knelpunten en het inzicht krijgen in de eigen gevoelens en handelingen stimuleren het actief leren en reflecteren van jongeren. Een combinatie van leermethoden kan bestaan uit oefeningen in de vorm van rollenspellen, vervolgens reflecteren op het eigen handelen en een huiswerkopdracht om in de eigen omgeving uit te voeren. Tot slot zijn een aantal randvoorwaarden van invloed op het succes een weerbaarheidstraining, zoals: de cultuursensitiviteit van de trainers, de veiligheid in de groep en de vertrouwensrelatie tussen trainers en jongeren.
In de publicatie is een totaaloverzicht van de werkzame elementen van weerbaarheidstrainingen tegen discriminatie te vinden. In een infographic zijn door het KIS de belangrijkste resultaten gebundeld.